Nguyễn Gia Thiều tạo tác ra « Cung Oán Ngâm Khúc » không phải do một hình thái quan niệm. Khi làm thi phẩm ấy, ông không dụng công để phụng sự cho một hệ thống chính trị nào.
Tác giả muốn thỏa mãn tình cảm mình, muốn tìm một con đường thông thoát cho tư tưởng cá nhân thì dựng nên khúc ngâm đó. « Cung Oán Ngâm Khúc » nếu có phản ánh thực tại xã hội thời bấy giờ, đó chỉ là một hình thái tự nhiên.
Mặc dầu thế, tác phẩm vẫn chính là một tấm gương để cho ta soi thấy một phần nào khuôn dạng thời Lê Mạt.
Đọc « Cung Oán Ngâm Khúc » người ta sẽ nhận ra tư tưởng phái nho sĩ muốn tiến tới mà thất bại.
***
Tác phẩm dài 356 câu thơ song thất lục bát, thuộc vào thể ca ngâm. Trọn cuốn, chỉ có một nhân vật không tên: nàng cung phi tài sắc trước được yêu dùng sau bị vua chúa lãng quên.
Vì suốt tác phẩm chỉ có lời một nhân vật đau đớn trách quân vương (giữ đúng tinh thần đề tài là: ngâm khúc) nên những nguyên tố như động tác, sự việc, các mẩu đối thoại… tác giả không dùng tới.
Tác phẩm chỉ diễn tả nội tâm của cung phi, vẽ ra những cảnh sống vương giả nên xa cách cuộc đời của quần chúng bình dân.
Thể văn thì bình lặng, điệu văn cao kỳ, có nhiều tính chất riêng biệt độc đáo của quý tộc. Lối hành văn rất uyển chuyển, đài các, bóng bẩy toàn dùng điển cố (lời nói, ý nghĩ, và sự tích chuyện) thẩy đều của tao nhân mặc khách, của vua chúa Trung Hoa cả.
