"Chuyện kể của chú Ngựa Đen rất phổ biến ở Anh. Truyện đã làm Anna Sewell (1820 - 1878) nổi tiếng và là tác phẩm quý của văn học Anh thế kỉ XIX về loài vật" (NXB Kim Đồng)
Tác phẩm gồm 31 chương, dưới đây trích giới thiệu chương 29:
THỜI KÌ GIAN KHỔ
Tôi không ở nhà người làm bánh mì lâu. Người làm bánh mì không phải là một người xấu, nhưng người giúp việc cho ông ta là một gã ngu ngốc. Đúng thế, gã là một kẻ ngu ngốc!
Tôi không thấy xấu hổ khi dùng từ ấy bởi vì gã quả là một kẻ ngu ngốc. Gã không biết một tí gì về ngựa. Gã cho rằng, một con ngựa cũng như một cái máy hơi nước vậy. Gã chất hàng lên xe bao giờ cũng rất nặng, phải hai con ngựa mới kéo nổi. Gã bảo phải làm như thế để tranh thủ thời gian. "Trước hết phải là công việc - Gã thường nói - Nhanh lên! Không nên nghĩ về những con ngựa". Sau này, tôi nghe nói là gã đã làm hại nhiều con ngựa theo cách ấy. Những người đánh xe dùng dây cương ngắn và cái đó làm cho công việc của tôi càng khó khăn hơn. Công việc như vậy chẳng mấy chốc đã làm cho sức khoẻ của tôi giảm sút. Sau ba hoặc bốn tháng gì đó, tôi chỉ có thể chạy một cách chậm chạp, nặng nề. Do đó, người làm bánh mì quyết định bán tôi cho một người mua ngựa khác.
Than ôi! Nơi ở mới của tôi lại càng tồi tệ hơn. Tôi sẽ không kể lại cuộc sống của tôi ở đây. Sẽ hoàn toàn đầy đủ đầy đủ nếu tôi nói rằng ông chủ mới của tôi nên gọi là ông Lột Da. Ông ta thuộc loại người như ông chủ của Sam rách rưới và Củ Gừng đáng thương. Tôi sẽ không bao giờ quên con người ấy. Ông ta có đôi mắt đen, cái mũi diều hâu, mồm đầy răng như răng nanh của loài chó. Tất cả mọi người đều ghét ông ta và ông ta cũng ghét tất cả mọi người. Ông ta chỉ yêu có mỗi thứ là tiền.
Khi tôi quỵ và không thể làm được việc gì nữa, ông ta đưa tôi đến một bác sĩ thú y. Ông ta làm thế vì ông ta sợ mất món tiền đã mua tôi. Ông bác sĩ thú y khám cho tôi rất cẩn thận và nói:
- Con ngựa này không có bệnh gì. Đây là kết quả của những công việc quá nặng nhọc. Con vật đáng thương này không thể đi được nữa. Sức khoẻ của nó đã bị giảm sút quá mức! Nếu ông cho nó nghỉ ngơi sáu tháng, nó sẽ lại có thể làm việc được đấy.
- Ngựa không làm việc được thì chẳng khác gì con chó. Tôi chỉ nuôi một con ngựa khi nó có thể làm việc được mà thôi. Nếu nó không làm việc được và không kiếm ra tiền cho tôi thì tôi bán da nó để lấy tiền vậy. Công việc là công việc.
Rất may mắn cho tôi là ông bác sĩ khuyên Lột Da không nên giết tôi ngay.
- Sẽ tốt hơn nhiều - ông bác sĩ nói - nếu ông cho nó nghỉ ngơi và ăn uống khá, trong vòng mười ngày nó sẽ thành một con ngựa đẹp. Tôi chắc chắn ông sẽ kiếm được nhiều tiền hơn là ông bán da nó lúc này!
Những lời ấy hình như đúng ý Lột Da. Ông cho tôi ăn tốt và chăm sóc tôi chu đáo.
Mười ngày hoàn toàn nghỉ ngơi, nhiều lúa mạch và cỏ ngon đã giúp tôi tốt hơn bất cứ một thứ thuốc nào. Tôi cảm thấy khoẻ hơn nhiều. Thậm chí, tôi cho rằng, những ngày này, tôi được sống tốt hơn những con chó.
Ngày thứ mười hai, Lột Da đem tôi đến một phiên chợ ngựa cách không xa Luân Đôn. Tôi nghĩ "gắng lên, Giắc! Bất cứ một chỗ nào cũng sẽ tốt hơn là chỗ của mày hiện tại". Vì vạy, tôi ngẩng cao đầu lên và hi vọng những điều tốt đẹp sẽ đến.
Phan Trọng Cầu dịch
